Điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em: Cha mẹ cần làm gì?

Sổ mũi kéo dài là triệu chứng phổ biến ở trẻ nhỏ, thường xuất hiện khi thời tiết thay đổi hoặc do cơ thể trẻ còn yếu, dễ nhiễm vi khuẩn, virus. Tuy không nguy hiểm ngay lập tức, nhưng nếu để lâu, sổ mũi có thể gây nhiều biến chứng đường hô hấp. Vậy cha mẹ cần làm gì để điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em hiệu quả, an toàn?

Vì sao trẻ bị sổ mũi kéo dài không khỏi?

Sổ mũi kéo dài ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những thay đổi đơn giản trong môi trường đến các tình trạng y tế cần được chú ý.

1. Cơ thể yếu, dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết

Thời tiết thay đổi đột ngột, đặc biệt là khi chuyển mùa, là điều kiện thuận lợi khiến virus và vi khuẩn phát triển mạnh. Trẻ em, với hệ miễn dịch còn non nớt, rất dễ bị cảm lạnh, viêm mũi dẫn đến sổ mũi kéo dài. Đặc biệt, vào mùa đông hoặc khi tiếp xúc với gió lạnh, bé có thể bị chảy nước mũi liên tục, gây khó chịu và mất ngủ.

2. Viêm xoang cấp tính

Trẻ bị sổ mũi kèm theo triệu chứng nghẹt mũi, đau đầu, nước mũi màu xanh hoặc vàng đặc có thể đang mắc viêm xoang cấp tính. Tình trạng này nếu không được điều trị đúng cách sẽ kéo dài dai dẳng, làm bé mệt mỏi, khó chịu, thậm chí ảnh hưởng đến hô hấp và thính lực.

3. Dị ứng đường hô hấp

Dị ứng với các tác nhân như phấn hoa, bụi nhà, lông vật nuôi, hóa chất tẩy rửa… là nguyên nhân khiến bé bị viêm mũi dị ứng – một dạng bệnh lý gây chảy mũi trong kéo dài, tái phát nhiều lần. Nếu không xác định và loại bỏ đúng tác nhân, tình trạng sổ mũi sẽ không thể khỏi dứt điểm.

Trẻ có thể bị sổ mũi kéo dài do các tác nhân dị ứng.

4. Sử dụng thuốc xịt mũi, kháng sinh không hợp lý

Nhiều bậc phụ huynh vì lo lắng nên tự ý mua thuốc xịt mũi hoặc kháng sinh điều trị cho con. Tuy nhiên, việc dùng thuốc không đúng liều lượng hoặc kéo dài có thể gây kích ứng niêm mạc, lệ thuộc thuốc, khiến bệnh càng dai dẳng hơn.

5. Nhiễm khuẩn kéo dài không được xử lý triệt để

Nếu trẻ bị nhiễm khuẩn mà không điều trị đến nơi đến chốn, vi khuẩn sẽ tiếp tục tồn tại và tái nhiễm, khiến bé sổ mũi hoài không hết. Tình trạng này đặc biệt dễ gặp ở trẻ có cơ địa yếu, dễ mắc các bệnh hô hấp.

6 cách xử lý hiệu quả khi trẻ bị sổ mũi lâu ngày

Để điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em, cha mẹ cần áp dụng các biện pháp khoa học và đúng đắn, đồng thời kiên trì thực hiện để đạt hiệu quả tốt nhất.

1. Vệ sinh mũi đúng cách với nước muối sinh lý

Vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý là biện pháp hàng đầu và vô cùng quan trọng để điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em. Nước muối sinh lý (NaCl 0.9%) giúp làm loãng dịch nhầy đặc quánh trong mũi, giảm nghẹt mũi, đồng thời rửa trôi các tác nhân gây bệnh như virus, vi khuẩn, bụi bẩn, và dị nguyên ra ngoài. Việc này giúp niêm mạc mũi thông thoáng, giảm sưng viêm và tạo điều kiện cho mũi phục hồi.

Vệ sinh mũi đúng cách với nước muối sinh lý giúp cải thiện sổ mũi.

Cách thực hiện:

• Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Nên dùng nước muối sinh lý dạng nhỏ giọt hoặc xịt phun sương nhẹ nhàng. Đặt trẻ nằm nghiêng, nhỏ vài giọt vào một bên mũi, đợi dịch chảy ra rồi hút sạch bằng dụng cụ hút mũi chuyên dụng (bóng hút hoặc dụng cụ hút mũi bằng tay). Lặp lại với bên mũi còn lại.
• Đối với trẻ lớn hơn (từ 2-3 tuổi trở lên): Có thể dùng bình rửa mũi chuyên dụng hoặc chai xịt nước muối sinh lý dạng phun sương mạnh hơn. Hướng dẫn trẻ cúi đầu về phía chậu rửa, há miệng nhẹ nhàng, xịt/rửa từng bên mũi để dịch chảy ra từ lỗ mũi bên kia hoặc qua miệng. Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng của sản phẩm.

Lưu ý: Chỉ dùng nước muối sinh lý có nồng độ phù hợp cho trẻ em. Không lạm dụng việc rửa mũi quá nhiều lần trong ngày (chỉ nên 3-4 lần/ngày khi cần thiết) để tránh làm khô niêm mạc mũi.

2. Xông hơi bằng nước ấm cho trẻ

Xông hơi là phương pháp dân gian hiệu quả, giúp làm ẩm đường hô hấp, làm loãng đờm và dịch nhầy trong mũi họng, từ đó giảm nghẹt mũi và giúp trẻ dễ thở hơn khi điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em.

• Xông hơi trong phòng tắm: Đóng kín cửa phòng tắm, xả nước nóng trong vài phút để tạo hơi nước. Đưa trẻ vào phòng tắm khoảng 10-15 phút. Cha mẹ nên bế trẻ hoặc ngồi cùng để đảm bảo an toàn.
• Xông hơi bằng bát nước ấm: Đổ nước ấm vào một bát lớn (có thể thêm vài lát gừng, sả hoặc tinh dầu tràm/bạc hà loãng – chỉ dùng cho trẻ lớn và không dị ứng). Để bát nước ở vị trí an toàn, cách xa tầm với của trẻ. Cha mẹ bế trẻ ngồi cạnh, giữ khoảng cách an toàn để trẻ hít hơi nước bốc lên. Tuyệt đối không để trẻ tự ý xông hơi để tránh bỏng.

Lưu ý: Không dùng cho trẻ quá nhỏ (dưới 6 tháng tuổi) hoặc trẻ có tiền sử co giật/co thắt phế quản. Đảm bảo nước không quá nóng để tránh bỏng.

3. Bổ sung dinh dưỡng giúp tăng đề kháng

Một hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ giúp bé tự kháng lại virus, vi khuẩn gây sổ mũi. Cha mẹ nên bổ sung cho con các loại thực phẩm giàu vitamin C như cam, chanh, kiwi, rau xanh; các món cháo bổ dưỡng như cháo gà, cháo hành để bé dễ tiêu hóa. Ngoài ra, nên đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc, vận động nhẹ nhàng để nâng cao thể trạng.

Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ giúp trẻ tăng sức đề kháng.

4. Hạn chế các tác nhân dị ứng

Giữ môi trường sống sạch sẽ, hút bụi định kỳ, tránh để bé tiếp xúc với lông thú, khói thuốc hoặc hóa chất mạnh. Có thể sử dụng máy lọc không khí trong phòng để hạn chế bụi mịn và nấm mốc gây viêm mũi dị ứng.

5. Không tự ý dùng thuốc kéo dài

Việc tự ý sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh hoặc thuốc co mạch xịt mũi trong thời gian dài, là sai lầm phổ biến và có thể gây hại nghiêm trọng cho trẻ, làm cho việc điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em trở nên phức tạp hơn. 

Thông thường để điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em, các bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng sinh, thuốc co mạch xịt mũi (ví dụ: Otrivin, Naphazolin), thuốc kháng histamine… Tuy nhiên, cha mẹ cần nhớ rằng bất kỳ loại thuốc nào dùng cho trẻ, đặc biệt là khi sổ mũi kéo dài, đều cần có sự chỉ định và theo dõi của bác sĩ nhi khoa.

Sử dụng thuốc điều trị sổ mũi theo hướng dẫn của bác sĩ.

6. Theo dõi diễn biến bệnh

Việc theo dõi sát sao các triệu chứng và diễn biến bệnh của trẻ là rất quan trọng để cha mẹ có thể đưa ra quyết định đúng đắn về việc có cần đi khám bác sĩ hay không.

• Quan sát màu sắc và tính chất dịch mũi: Dịch trong, loãng thường do virus hoặc dị ứng. Dịch đặc, xanh, vàng có thể là dấu hiệu nhiễm khuẩn.
• Tần suất và mức độ nghẹt mũi, hắt hơi, ho: Nếu các triệu chứng này ngày càng nặng hơn hoặc không thuyên giảm sau vài ngày áp dụng các biện pháp tại nhà, cần đưa trẻ đi khám.
• Các triệu chứng đi kèm: Sốt, mệt mỏi, bỏ ăn, khó thở, thở nhanh, đau tai, quấy khóc bất thường… là những dấu hiệu cảnh báo cần được thăm khám y tế ngay lập tức.
• Thời gian kéo dài: Nếu tình trạng sổ mũi kéo dài quá 7-10 ngày mà không có dấu hiệu cải thiện, hoặc có dấu hiệu xấu đi, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ để được chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em phù hợp.

Biến chứng có thể gặp nếu không điều trị dứt điểm

Nếu không được điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em một cách triệt để, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.

• Viêm tai giữa

Dịch mũi chảy ngược qua ống tai là nguyên nhân phổ biến gây ra viêm tai giữa ở trẻ nhỏ. Viêm tai giữa có thể gây đau đớn, sốt, và nếu không được chữa trị kịp thời có thể ảnh hưởng đến thính giác.

• Viêm họng, viêm phế quản, viêm thanh quản

Tình trạng nhiễm trùng từ mũi có thể lan rộng xuống đường hô hấp dưới, gây ra các bệnh như viêm họng, viêm phế quản, hoặc viêm thanh quản, khiến trẻ ho, khò khè và khó thở.

• Ảnh hưởng phát triển thể chất, tinh thần

Sổ mũi kéo dài khiến trẻ khó chịu, quấy khóc, ăn kém, ngủ kém, dẫn đến suy giảm thể chất. Bên cạnh đó, việc khó chịu kéo dài cũng ảnh hưởng đến tinh thần, khiến trẻ dễ mất tập trung khi học tập và vui chơi.

Trẻ có thể gặp biến chứng nếu điều trị sổ mũi không đúng cách.

Cách phòng tránh tình trạng sổ mũi kéo dài ở trẻ

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Áp dụng các biện pháp phòng ngừa giúp giảm nguy cơ trẻ bị sổ mũi kéo dài.

• Giữ ấm đầy đủ, nhất là vào mùa lạnh hoặc khi thời tiết giao mùa.
• Rửa mũi hằng ngày bằng nước muối loãng để loại bỏ bụi bẩn và các tác nhân gây dị ứng.
• Vệ sinh không gian sống sạch sẽ, thoáng mát, giảm thiểu bụi bẩn và nấm mốc.
• Hạn chế cho trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch để tránh lây nhiễm virus, vi khuẩn.
• Cho trẻ ăn uống đầy đủ, ngủ đủ giấc để tăng cường sức đề kháng tự nhiên.

Điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em không đơn giản là cảm nhẹ, nếu cha mẹ không xử lý đúng cách có thể ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ. Hiểu rõ nguyên nhân, áp dụng các biện pháp phù hợp và chủ động theo dõi là cách tốt nhất để điều trị sổ mũi kéo dài ở trẻ em một cách hiệu quả và an toàn.